دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غیر آن
س ٩٢۵ : افرادی هستند که خمس بر آنها واجب است، ولی تاکنون آن را
نپرداخته اند و در حال حاضر هم توانایی پرداخت آن را ندارند و یا بر آنها
بسیار دشوار است، حکم آنان در این باره چیست؟
ج: مجرد عدم توانائی یا دشواری پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط
تکلیف نیست، بلکه ادای آن تا حد امکان واجب است، چنین افرادی م ی‌توانند
با دست گردانِ مبالغ بدهی خود با ولی‌ّ امر خمس یا وکیل او، آن را به
تدریج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
س ٩٢۶ : خانه ای دارم که دارای وام قسطبندی شده است و مالک محلی
تجاری هستم که در آن کاسبی می کنم و برای عمل به وظیفه شرعی ام، سال
خمسی برای خود تعیین کرده ام، امیدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس
آن خانه معاف کنید . ولی توان پرداخت خمس محل تجاری را به صورت قسطی
دارم؟
ج : خانه مسکونی شما در فرض سؤال که نسیه خریداری شده خمس ندارد، ولی
پرداخت خمس محل تجاری تان واجب است، مگر اینکه با پرداخت خمس کسب با بقیه
وافی به هزینه زندگی شم ا نباشد و یا اینکه کسب با بقیه کسب مناسب با
شأن عرفی شما نباشد.
س ٩٢٧ : شخصی در خارج به سر می برد که خمس اموالش را نمی پرداخته است
و خان ه ای با ما ل غیر مخمّس خریده که در حال حاضر مال کافی برای
ادای خمس آن ندارد، ولی هرسال مقداری بیشتر از خمس به جای خمسی که
بدهکار است می پردازد، آیا این کار او صحیح است یا خیر؟
ج: در فرض سؤال باید خمسی را که برعهده دارد، دست گردان کند تا بعدا آن
را به تدریج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به یکی از
وکلای ما مراجعه نماید.
س ٩٢٨ : شخصی چندین سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمی پرداخته، و
فعلا نمی داند چه مقدار بدهی از این بابت دارد، او در حال حاضر چگونه
می تواند خود را از خمس بری الذمّه نماید؟
ج: واجب است تمام اموالی را که خمس به آنها تعلق گرفته، حساب کند و خمس
آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک باید با ولی‌ّ امر خمس یا وکیل او
مصالحه نماید.
س ٩٢٩ : من جوانی هستم که با خانواده ام زندگی می کنم، پدرم خمس و
زکاتش را نمی پردازد، حتی خانه ای را با مال ربوی ساخته است و حرام
بودن غذائی که در خانه می خورم، آشکار اس ت . با توجه به اینکه نمی
توانم از خانواده ام جدا شوم، امیدوارم تکلیف مرا در این باره بیان
فرمائید؟
ج : بر فرض که یقین داشته باشید که اموال پدرتان مخلوط با رباست و یا او
خمس و زکات خود را نمی پردازد، لازمه اش یقین به حرمت چیزی که او مصرف
می کند و یا اموال وی که شما در آن تصرف می کنید، نیست، و تا یقین به
حرمت این اموال پیدا نکرده اید، استفاده از آن برای شما اشکال ندار د .
البته، اگر یقین به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف می کنید، داشته
باشید، استفاده از آن برای شما جایز نیست
مگر آنکه جدایی از خانواده و قطع رابطه با آنان برای شما، حرجی باشد
که در این صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولی
ضامن خمس، زکات و مال دیگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستید.
س ٩٣٠ : من اطمینان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نمی پردازد، و وقتی
به او تذکر می دهم، در پاسخ می گوید که ما مستحق هستیم و خمس و زکاتی بر
ما واجب نیست، حکم این مسأله چیست؟
ج: اگر پدرتان مالی که خمس و زکات به آن تعلق بگیرد، نداشته باشد، خمس و
زکات بر او واجب نیست و تحقیق در این زمینه بر شما لازم نیست.
س ٩٣١ : ما با اشخاصی معامله می کنیم که خمس نمی دهند و حساب سال هم
ندارند، با آنان خرید و فروش داریم و به دیدن آنان رفته و با آنان غذا می
خوریم، این مسأله چه حکمی دارد؟
ج: اگر یقین به وجود خمس در اموالی دارید که از طریق خرید و فروش از
آنان گرفته اید و یا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف می کنید، معامله در مقدار
خمس موجود در اموالی که از طریق خرید و فروش از آنان می گیرید، فضولی
است و احتیاج به اجازه ولی‌ّ امر خمس یا وکیل او دارد، و تصرف در اموال
ایشان برای شما جایز نیست مگر اینکه ترک معاشرت و خودداری از خوردن غذای
آنان و تصرف در اموالشان برای شما حرجی باشد که در این صورت تصرف جایز
است، ولی ضامن خمس اموالی که در آنها تصرف م ی کنید ، هستید.
س ٩٣٢ : اگر شخصی مالی را که خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد ، آیا گرفتن آن مال از او جایز است؟
ج: اگر یقین به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جایز نیست و در صورت
دریافت آن، باید نسبت به خمس آن، به ولی امر خمس یا وکیل او مراجعه
نمایند.
س ٩٣٣ : معاشرت با مسلمانانی که به امور دینی بخصوص نماز و خمس پایبند
نیستند، چه حکمی دارد؟ آیا غذاخوردن در خانه های آنان اشکال دارد؟ در
صورت اشکال داشتن، کسی که چندین بار این کار را انجام داده، چه حکمی
دارد؟
ج: اگر معاشرت با آنان مستلزم تأیید ایشان در عدم التزام به امور دینی
نباشد، اشکال ندارد، مگر آنکه ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ایشان به
امور دینی باشد که در این صورت واجب است که معاشرت به طور موقت از باب
نهی از منکر ترک شود، ولی استفاده از اموال آنان از قبیل غذا و مانند آن،
تا یقین به تعلق خمس به آن نداشته باشید، اشکال ندارد.
س ٩٣۴ : یکی از دوستانم مرا زیاد به صرف غذا دعوت می کند، به تازگی
متوجه شده ام که شوهر او خمس نمی دهد، آیا خوردن غذای کسی که خمس نمی
دهد، برای من جایز است؟
ج: تا علم به تعلّق خمس به غذایی که در اختیار شما قرار داده می شود ، ندارید، خوردن آن اشکال ندارد.
س ٩٣۵ : فردی برای اولین بار می خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه
مسکونی که نمی دان د با چه مالی آن را خریده، چه حکمی دارد؟ در صورتی
که بداند آن را با مالی که چند سال پس انداز شده، خریده است، حکم آن چیست؟
ج: خانه مسکونی یا سایر لوازم زندگی را اگر احتمال می دهد که با
مالی که شرعاً متعلّق خمس نبوده ( مانند ارث یا هبه) خریده باشد چیزی از
بابت خمس آن بر او نیست، ولی اگر یقین دارد که آن را با درآمد کسب خود
خریده است، لیکن نمی داند که آیا درآمد کسب را در بین سال صرف خرید آن
کرده است یا پس از پایان سال و پیش از پرداخت خمس درآمد، باید با یکی از
وکلای ما مصالحه نماید و اگر یقین دارد خانه را از درآمد کسبی که چند سال
پس انداز کرده است پیش از پرداخت خمس آن خریده است، باید خمس آن درآمد پس
انداز شده را بپردازد، و در مورد تنزل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع
است.
س ٩٣۶ : عالمی در یکی از شهرها مبلغی را به عنوان خمس دریافت کرده،
ولی برای او انتقال عین آن مال به شما یا دفترتان مشکل است، آیا می
تواند آن را از طریق بانک حواله کند؟ با توجه به اینکه مالی که از بانک
گرفته می شود عین مالی که در آن شهر به بانک پرداخت شده، نیست؟
ج: تحویل خمس و سایر حقوق شرعی از طریق بانک اشکال ندارد.
س ٩٣٧ : اگر زمینی را با مال غیر مخمّس بخرم، آیا نماز خواندن در آن زمین جایز است یا خیر؟
ج: اگر زمین با عین مال غیر مخمّس خریده شده باشد، معامله به مقدار خمس،
فضولی است و متوقف بر اجازه ولی‌ّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفیذ
نکند، نماز خواندن در آن جایز نیست.
س ٩٣٨ : اگر مشتری بداند که به عین مالی که خریده، خمس تعلّق گرفته و
فروشنده آن را نپرداخته است، آیا تصرف در آن کالا برای او جایز است؟
ج: با فرض وجود خمس در کالا، معامله به مقدار خمس فضولی و متوقف بر اجازه ولی‌ّ امر خمس است.
س ٩٣٩ : اگر صاحب مغازه ای نداند که مشتری که با او معامله می کند،
خمس مالش را پرداخته است یا خیر، آیا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟
ج: تا زمانی که علم به وجود خمس در پولی که مشتری به او می پردازد،
نداشته باشد، چیزی برعهده او نیست و وظیفه ای هم نسبت به فحص ندارد.
س ٩۴٠ : اگر مثلا چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت برای به
کارگیری در یک کار تولیدی سرمایه گذاری کنند و یکی از آنها خمس ندهد،
آیا شراکت با او صحیح است یا خیر؟ و آیا دیگر شریکان می توانند مال فردی
را که خمس نمی دهد به عنوان قرض الحسنه گرفته و به کار بیاندازند؟ و به
طور کلی اگر چند نفر با هم شریک باشند، آیا بر هر کدام از آنها واجب است
خمس درآمد خود را به طور مستقل بپردازد یا اینکه خمس باید از صندوق مشترک
پرداخت شود؟
ج: شراکت با شخصی که به سرمایه اش خمس تعلق گرفته ولی آن را نپرداخته
است، به مقدار خمس مال او فضولی است که باید نسبت به آن به ولی‌ّ امر
مراجعه شود، و اگر بعضی از شرکاء خمس سهم خود در سرمایه را نداده باشند،
تصرف در سرمایه مشترک جایز نیست، و هنگامی که شرکاء سود حاصل از سرمایه
مشترک را دریافت می کنند، هرکدام از آنان مکلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه
از سهم خود را سر سال خمسی بپردازند.
س ٩۴١ : اگر شرکای من حساب سال خمسی نداشته باشند، تکلیف من چیست؟
ج: بر هریک از شرکاء واجب است که حقوق شرعی سهام خود را بپردازند تا
تصرفات آنان در مال مشترک حلال باشد، و اگر بقیه شریکها آن را پرداخت نمی
کنند و انحلال شرکت و جداشدن از آنان برای شما ضرری یا حرجی باشد، مجاز
هستید به شراکت خود با آنان ادامه دهید.
